Kwaliteitsvolle groene daken in de stad: een verhaal van inspiratie en sensibilisering

Carmen Van Mechelen

Ecoloog met passie voor biodiversiteit en groendaken. Docent in de bacheloropleiding Groenmanagement aan Hogeschool PXL. Onderzoekster aan PXL Bio-Research. PXL Bio-Research voert praktijkonderzoek en dienstverleningsprojecten uit in de domeinen biodiversiteit, openbaar groen en moleculaire biodetectie.

‘Vlaanderen is een lappendeken van beton’ durf ik weleens in mijn lessen te stellen. Doorgedreven versnippering van de groene ruimte ligt hier aan de oorzaak, en een tekort aan kwaliteitsvolle natuur is het logische gevolg. Nochtans is nabijheid van en zicht op natuur van essentieel belang voor onze gezondheid en ons welbevinden, dat werd ons echt wel duidelijk tijdens de coronapandemie. Dat natuur ons ecosysteemdiensten zoals waterbuffering, luchtzuivering en een aangenamere temperatuur biedt, is nog een bijkomende reden om natuur door te trekken tot in de kern van onze steden. Een enorme oppervlakte aan geschikte, onbenutte dak- en geveloppervlakte stelt zich alvast kandidaat! 

Wie aan groendaken en gevelgroen denkt, haalt zich misschien inspirerende beelden van architecten zoals Vincent Callebaut, Luc Schuiten en Stefano Boeri voor de geest. Visionair, maar steeds vaker ook realiseerbaar, zoals bewezen door de Bosco Verticale in Milaan. Naast deze architecturale hoogstandjes zijn er ook tal van kleinere initiatieven die uit de grond worden gestampt. Nederland is op dit vlak koploper, met de Green Deal Groene Daken en het Nationaal Dakenplan, waarbij multifunctionele daken optimaal gepromoot worden. Ook het Rotterdamse dakendagen festival en in Antwerpen het Dakkan festival, tonen de veelzijdige mogelijkheden en dragen bij tot een breed draagvlak voor groendaken en gevelgroen.

De laatste jaren stijgt het aantal groendaken dat wordt geïnstalleerd zienderogen. De redenen zijn uiteenlopend, maar te vaak is de reden ‘omdat het moet’ bij nieuwbouw of renovatie. Op die manier blijft men hangen in de aanleg van extensieve sedumdaken op een dunne laag substraat. Die zijn zeker al beter dan een onbegroend dak en ook op veel constructies toe te passen, maar er is echter zoveel meer mogelijk op een groendak! Willen we die kwaliteitsvolle natuur tot in de steden brengen, dan moet de natuurlijkheid en biodiversiteit op de groendaken opgekrikt worden. Men spreekt dan van zogenaamde natuurdaken of streekeigen groendaken. Hierbij moet je letten op enkele zaken, waaronder een dikker substraatpakket en dus een stevigere dakconstructie, geschikte en ecologisch waardevolle plantensoorten en wat voorzieningen voor lokale insecten. Belangrijk is dan ook dat de architecten en aannemers mee zijn met dit verhaal. Vandaar dat naast verdere sensibilisatie over de voordelen en mogelijkheden van groendaken, ook een degelijke kennisverhoging noodzakelijk is. 

Er zijn al veel lopende initiatieven, zowel naar burgers als naar de bouwsector toe, maar er is nog veel werk aan de winkel. Groenbedrijven, federaties en onderzoeks- en overheidsinstellingen bundelen hun expertise, vergroten de algemene kennis en zoeken mee naar kwaliteitsvolle materialen en oplossingen. Het engagement is zeker aanwezig, nu dient het nog de hele doelgroep te bereiken, van klant en ontwerper, tot aannemer en alle schakels ertussen. 

Laten we onze steden omtoveren in een lappendeken van kwaliteitsvol groen, en op deze manier een belangrijke bijdrage leveren aan klimaatadaptatie, biodiversiteitsverhoging en het welzijn van iedereen!