Klimaatopwarming en verschraling schadelijk voor ons bomenbestand

Ebben B.V uit Cuijk legt zich sinds 1862 toe op het kweken van bijzondere bomen en heesters. Hun visie op groenbeleving is erop gericht om meer identiteit te geven aan onze hedendaagse woon-, werk- en leefomgeving. Ze streven hierbij naar het creëren van evenwicht tussen de landschappelijke en de stedelijke omgeving. Met hun roep naar meer biodiversiteit waren ze tevens pioniers in de strijd tegen alles wat ons bomenbestand bedreigt: verschraling die via diverse aantastingen massale sterftes kan veroorzaken én de klimaatopwarming die nieuwe uitdagingen stelt.

Een graadje warmer

Nu al zien we dat bepaalde boomsoorten het moeilijk hebben om zich aan te passen aan de klimaatopwarming. Paniek is echter vooralsnog uit den boze. Het heeft alvast geen zin om massaal exotische bomen uit het zuiden te importeren. Deze hebben immers ook ruimschoots de tijd nodig om zich aan te passen aan onze omstandigheden en ze vergroten de kans op de introductie van exotische parasieten.

Sculpturaal effect met leibomen.

De enige juiste reactie is het verhogen van de lokale biodiversiteit. Een gevarieerde aanplant met aandacht voor vogels, insecten en zoogdieren en de toepassing van cultivars en variëteiten verhoogt de kansen op overleving van ons bomenbestand in deze tijden van klimatologische veranderingen. Dankzij een gevarieerde aanplant zijn er steeds bomen die zich beter kunnen aanpassen en stand houden.

Vervelende ziektes en aantastingen

De eikenspintkever en de processierups zijn volop in opmars en richten grote schade aan. Maar ook ziektes als essentaksterfte en kastanjebloedingsziekte richten een ware kaalslag aan in de Europese steden. Verschraling in de keuze en de aanplant van boomsoorten maakt dat ziektes en aantastingen op korte tijd desastreuze gevolgen hebben en tot onherstelbare schade leiden. Stel je voor dat alle lindes in Berlijn plots verdwijnen door één of andere aantasting. Of dat de takken van alle platanen op de Champs-Élysées zouden afbreken door massariaziekte,…. Aangezien verschillende rassen vatbaar zijn voor verschillende aantastingen is ook hier variatie en biodiversiteit de oplossing. Na het ruimen van iepen tijdens de grote uitbraken van de iepziekte eind vorige eeuw, werd jarenlang voornamelijk de plataan aangeplant. Die is immers sterk en heeft weinig last van ziektes. Los van het feit dat steden er allemaal hetzelfde uit gaan zien, is deze ‘verplatanisering’ natuurlijk wachten op problemen: op die ene ziekte die de plataan níet kan overleven.

Zorgzaam transport, laden en lossen van grote bomen.

Foute tradities

Als verantwoording om slechts één of enkele boomsoorten toe te passen, grijpt men vaak terug naar foute tradities. Zo zouden met de aanplant van dezelfde bomen imponerende lanen gecreëerd worden. Ook het onderhoud van dezelfde bomen zou makkelijker zijn. En misschien nog de meest foute overtuiging van alle: een uniform beeld met dezelfde bomen oogt veel netter. Historisch gezien werden lanen lang niet altijd uniform aangeplant. Een recent gepubliceerd onderzoek van het Vlaams Erfgoed laat zien dat lanen vaak uit meerdere boomsoorten opgebouwd werden. Ook was er door inboet een verschil in leeftijd te zien. De combinatie van bladhoudende en bladverliezende bomen werd bovendien vaak gebruikt als metafoor voor het eeuwig leven en het vergankelijke. Het toepassen van de principes uit de Engelse landschapsstijl met het afwisselen van lichte en donkere plekken of het inlijsten van uitzichten doet deze foute inzichten teniet.

Meer speelruimte

Diversiteit in soorten, variëteiten en cultivars geeft de landschapsontwerper echter een veel uitgebreider palet om de openbare ruimte meer beleving en identiteit te geven. Met als resultaat dat die omgeving een stuk prettiger ervaren wordt. Niet alleen variaties in kleur, vorm en textuur bieden eindeloos veel mogelijkheden, ook de invloed van seizoenen of het verlengen van bloeitijden biedt ontwerpers volop extra speelruimte. Als er meer ruimte is in het ontwerp kan er ook gekozen worden voor minder strakke beplanting of variatie in boomvorm of in de groepering van de bomen. Zo kan er in lanen in plaats van strakke lijnbeplanting ook gekozen worden voor groepjes verschillende soorten bomen of kunnen bomen verspringen ten opzichte van elkaar.

Vormgesnoeid voor een minder strakke beplanting.

Wat heet netjes

Een straat met dezelfde bomen ziet eruit als een eenheid. Maar wat is de beleving van dat uniforme beeld met ieder jaar dezelfde herfstkleur en steeds dezelfde bloei? Is dat netjes of juist saai? Voor leken vormt een rij bomen met min of meer dezelfde habitus, kroongrootte, kroonvorm en kroondichtheid al snel een uniform beeld. Het hoeft daarvoor zelfs niet dezelfde soort te zijn. En met verschillende boomsoorten die er min of meer hetzelfde uitzien, kan de ontwerper verrassen in herfstkleur, bloesem of bladstructuur, zodat de beleving van de straat naargelang het seizoen een extra dimensie krijgt.

De juiste onderbeplanting

Biodiversiteit krijgt bij de inrichting van de openbare ruimte steeds meer aandacht. Er worden vaker maatregelen genomen in de vorm van nectarplanten voor bijen en vlinders en waardplanten voor nuttige insecten, kleine zoogdieren en vogels. Maar die oplossing wordt steevast gevonden in de toepassing van een gevarieerde, bloeiende onderbeplanting. De bomen – die een veel langere levensduur hebben dan de vaste planten – staan echter netjes in het gelid: één soort en bij voorkeur gesnoeid in dezelfde keurige vorm. De expertise van Boomkwekerij Ebben B.V. is bijzonder waardevol in deze boeiende context.