Het begint allemaal onder onze voeten

In de gedigitaliseerde wereld van vandaag hebben velen van ons het contact met de bodem letterlijk verloren. Het is vaak maar weinig prestigieus om nog je handen vuil te maken. Nochtans is de bodem allesbehalve vuiligheid. Meer zelfs, de bodem is de basis van eenvoudigweg alles. Hij is de levende huid van de aarde.

Een gezonde bodem vormt een eerste, essentieel schild in de strijd tegen biodiversiteitsverlies, klimaatverandering en waterbeheer. Op het ogenblik van dit schrijven worden we geconfronteerd met een historische voorjaarsdroogte en lopen de waarschuwingen voor intense onweersbuien binnen. Ervaren groenvoorzieners weten dat in dergelijke extreme omstandigheden niet alleen de plantenkeuze en -kwaliteit, maar vooral de bodemkwaliteit bepalend is hoe een tuin uit zo’n periode komt. Gezonde, kruimelige bodems met een rijk bodemleven kennen een uitgesproken sponswerking, waar het regenwater ongehinderd en diep kan infiltreren. Zij laten toe dat planten diep kunnen wortelen en in tijden van droogte die diepere vochtreserves kunnen benutten. 

Verlies van bodemkwaliteit door erosie, achteruitgang in organische koolstof en vernietiging van de bodemstructuur zetten een neerwaartse spiraal in gang op vlak van watervoorziening, plantendiversiteit, en rijkdom aan bodemfauna en micro-organismen. Daarom moet je een gezonde bodem te allen tijde koesteren en in stand houden. 

Recent maakte Antoine Mahieu in ons labo zijn eindwerk over de bodemkwaliteit van te ontwikkelen tuinpercelen rond nieuwbouwwoningen. De studie bracht aan het licht dat geen enkele van de onderzochte tuinen gevrijwaard is gebleven van bodemverdichting. Op de helft van de meetpunten wordt al op nauwelijks twintig centimeter diepte een betekenisvolle bodemverdichting aangetoond. Die meetpunten situeren zich niet alleen nabij de voormalige werfzones. Dikwijls blijft de bodem ook verder achterin de tuin niet gespaard. 

Tuinaannemers staan dus vaak voor een vrij ongunstige startsituatie, waarbij klanten moeten overtuigd worden om het nodige budget te voorzien voor bodemverbeteringswerken. Dat is geen makkelijke opgave, en maar al te vaak wordt ervoor gekozen om de groeiplaatsverbetering tot het minimum te beperken. Dit kan de kwaliteit van de toekomstige tuin hypothekeren. Planten zullen verdichte bodemlagen mijden, oppervlakkiger wortelen en daardoor gevoeliger zijn voor droge, hete zomers. Bomen met een gehinderde wortelontwikkeling kunnen op latere leeftijd zelfs minder stabiel zijn. Maar ook te veel graafwerken of grondverzet benadelen de bodemstructuur. Het bodemskelet, een zekere maat van bodembinding zeg maar, is cruciaal om te vermijden dat de bodem bij regen gaat verslempen. Verslemping is een proces dat je kan vergelijken met gemalen koffie die dichtvloeit wanneer je die opgiet met water. 

Beschikt een tuin over een kwalitatieve bodem, dan moet die beschermd en in goede gezondheid gehouden worden. Kunstmeststofkorrels zijn door hun hoge zoutgehalte zelden goed voor het bodemecosysteem. Compost, bladstrooisel, mulch…: dat is het zwarte goud van elke groenvoorziener. Jaarlijks aanbrengen van organisch materiaal boost niet alleen het bodemleven, maar zorgt ook voor een beter watervasthoudend vermogen en stabielere bodembinding. Metingen tonen evenwel aan dat 85% van de gazons er door het vele maaien en afvoeren een te laag organisch koolstofgehalte op nahoudt, met heel wat bodemstructuur problemen als gevolg. 

Het begint allemaal onder onze voeten, maar bij de groenprofessional ook in het hoofd. Want hij/zij moet met de nieuwste kennis kunnen inschatten of bepaalde ingrepen nodig zijn en een verbetering of verslechtering met zich meebrengen voor een bodem.