“Groen zorgt voor ademruimte in de stad”

Antwerpen zoekt groen en blauw potentieel op

In de rubriek Stad in de Kijker laten we in elke editie een stads- of gemeentebestuur aan het woord en polsen we naar de initiatieven die genomen worden om natuurbeheer, biodiversiteit of groenbeheer te versterken. In een dichtbevolkte grootstad zoals Antwerpen is dat in ieder geval niet altijd evident, al is net groen volgens bevoegd schepen Els van Doesburg essentieel om de stad leefbaar te houden. Een zoektocht naar de balans tussen groen en groei.

Els van Doesburg omschrijft zichzelf als een groen meisje. Niet alleen in haar vrije tijd, maar ook tijdens de werkdag trekt ze regelmatig de natuur in. 

“Sinds ik in mei 2021 schepen werd, met onder meer de bevoegdheid over Groen en Stads- en Buurtonderhoud, gaan we regelmatig met het kabinet wandelen in de vele stukken groene natuur die Antwerpen rijk is. Zo leer ik het groen in de stad écht kennen.”

Van de waarde van dat groen is Van Doesburg in ieder geval overtuigd. 

“Groen is nodig om de stad voor iedereen aangenaam en leefbaar te houden. Het zorgt, letterlijk en figuurlijk, voor ademruimte. Maar hoe laten we de stad verder groeien en ontwikkelen zonder roofbouw te plegen op ons groen? En hoe vinden we het juiste evenwicht tussen grijs, groen en blauw? Dat zijn onze grootste uitdagingen.”

De stedelijke groendienst van Antwerpen beheert vandaag zo’n 660 hectare groen. Concreet gaat het om 590 hectare gras, 13 hectare plantsoenen, 57 hectare heesters en 108.500 bomen. Onder meer die laatste krijgen onder Van Doesburg heel wat aandacht. “Bomen zorgen voor verkoeling en een betere luchtkwaliteit. In een stad zoals Antwerpen is dat cruciaal. Daarom hebben we het Antwerps Bomenplan de voorbije jaren een heuse update gegeven en hebben we een hernieuwd kader voor duurzaam boombeheer gecreëerd.” 

Doordachte variatie, groenvolume, het vermijden van beschadigingen en het zoeken en maken van ondergrondse groeiruimte zijn speerpunten van het boombeheer, net als de maximale inzet op toekomstbomen.  

“Dat betekent dat we onze bomen zowel boven- als ondergronds voldoende ruimte en bescherming geven, opdat zij tot monumentale exemplaren van wel 120 jaar kunnen uitgroeien. Zo voorzien we ondergrondse boombunkers, geven we extra voedingsstoffen en krijgen jonge bomen in de eerste twee jaar na aanplanting extra water.” 

“Tegelijk vraagt het ook aandacht vanuit andere beleidsdomeinen. Bij de aanleg van nutsleidingen zullen we die bijvoorbeeld rond een boom leggen, in plaats van de boom te rooien om eronder door te kunnen.”

In het kader van het Antwerps Bomenplan wordt elke kans om extra bomen te planten benut. 

“Zo mocht ik in december nog de eerste bomen planten aan het Monnikenbos in Berendrecht”, herinnert Van Doesburg zich. “Daar konden we het bebossingsgebied tot zo’n drie hectare verdubbelen. Vanzelfsprekend is dat echter niet. In de stedelijke context is open ruimte schaars, en van alle Antwerpse gronden die als groengebied bestemd zijn, heeft vandaag al 90% een groene invulling. Willen we verder vergroenen, dan moeten we creatief zijn.”

Bij wijze van voorbeeld wordt op de site van Den Bell, het grote kantoorgebouw van de Antwerpse administratie in de Brederodewijk, maar liefst 30% van het bestaande grijs onthard. 

“De wijk is erg gevoelig voor wateroverlast en hittestress. Met de vergroening van Den Bell pakken we dat mee aan. Bestaande bomen krijgen meer groeikansen, nieuwe bomen, struiken en klimplanten zorgen voor extra schaduw, en zowel het binnenplein als de bijna 3.000 m2 aan groendaken zijn ontworpen om zoveel mogelijk regenwater te kunnen opvangen en hergebruiken. Daarnaast voorzien we nog eens 667 m2 gevelgroen.”

Toch hoeft het niet altijd om grote prestigeprojecten te gaan. Op iets kleinere schaal vermeldt Van Doesburg zo de tuinstraten. 

“Door lokaal verharding te vervangen door plantvakken, grasperkjes, bomen en kruiden- en moestuintjes, kunnen we onze straten vergroenen en verblauwen, wateroverlast en hittestress minimaliseren, en woonkwaliteit en sociale interactie verhogen. De eerste tuinstraat werd in oktober 2021 aangelegd; tegen 2024 zullen er een twintigtal over de stad verspreid liggen.”