De natte droom van Kontich

Geografische ligging maakt van infiltratie en waterberging centrale bekommernis

In de rubriek Stad in de Kijker laten we elke editie een stads- of gemeentebestuur aan het woord en polsen we naar de initiatieven die genomen worden om natuurbeheer, groen en biodiversiteit te versterken. De gemeente Kontich hanteert daarvoor een uitgesproken blauw-groene aanpak, met focus op het ter plaatse vasthouden van zoveel mogelijk water. Zowel schepen van Groenzorg Wim Claes als schepen van Omgeving Sophie Baeckelmans en omgevingsambtenaar Johan Asselberghs dragen die aanpak uit in hun activiteiten.

Het sterk verstedelijkte Kontich – een gemeente van pakweg 24 vierkante kilometer en 21.000 inwoners die tegen de agglomeratie Antwerpen aanschurkt – is gelegen op een geografische cuestarug. Richting het zuiden en het oosten watert het gebied zo af naar de Nete; richting het noorden en westen stromen de waterlopen naar de Schelde. “Ten tijde van hevige regenval creëert dat, samen met de relatief hoge verhardingsgraad in onze gemeente, al eens wateroverlast in lager gelegen gebieden”, vertelt Sophie Baeckelmans. “Bij droogte hebben we zelf dan weer amper reserves en fungeert ons centrum als een hitte-eiland. Veel van onze inspanningen zijn er daarom op gericht om run-off te beperken en onze eigen beekvalleien te versterken.”

Met de aanleg van het blauw-groene Park Spoor haalde Kontich in 2020 al verschillende prijzen binnen – waaronder de VMM Waterproof Award – en begin 2022 was de gemeente een van de tien ambitieuze steden en gemeenten die geselecteerd werden voor de eerste oproep groen-blauwe dooradering in het kader van de Blue Deal. “Het geselecteerde project voorziet onder meer in het openleggen van de Lachenebeek, de creatie van nieuwe bufferzones rond de Babbelsebeek, en de aanleg van een extra blauw-groen belevingspark en een doorstroommoeras”, verduidelijkt Johan Asselberghs. “Door retentiezones te creëren zoals in natuurgebied Schapenhagen zijn we er al in geslaagd om een aantal Kontichse wijken de voorbije acht jaar van wateroverlast te vrijwaren, maar we willen de komende jaren nog meer natte natuur herstellen. Bij hevige regen kan het namelijk al eens precair worden om alles geborgen te krijgen. Daarvoor hebben we onlangs belangrijke gronden aangekocht en zetten we in samenwerking met Natuurpunt sterk in op nieuwe natte natuur in Schapenhagen en bosuitbreiding in de buurt van de Oude Spoorwegberm. Dat worden meteen ook nieuwe gebieden voor de recreatie van onze inwoners.”

“Door de aanleg van wadi’s proberen we ook op een kleinschaliger niveau voldoende ruimte te maken voor water”, voegt Sophie Baeckelmans nog toe. “Lang voor de GSV Hemelwater de prioriteit bij open wadi’s legde, stimuleerden wij die keuze bijvoorbeeld al via ons vergunningsbeleid. En ook in onze eigen projecten, zoals de ontharding en herinrichting van de stationsomgeving, spelen ze een centrale rol.”

In wijken met autoluwe straten zijn het onder meer de voetpaden die eraan moeten geloven. Waar mogelijk wordt het voetpad aan één zijde van de straat namelijk vervangen door groenzones; in de meest autoluwe, vaak doodlopende straten krijgen zelfs beide zijden van de straat een groene inrichting. “We kiezen zoveel mogelijk voor bloemenweides en een extensief groenbeheer”, aldus Wim Claes. “Dat draagt niet alleen bij aan de biodiversiteit, maar zorgt dankzij het langere gras en de levendigere en luchtigere bodem ook voor een betere infiltratie.”

Het extensief beheer trekt zich verder door naar de bermen en, opmerkelijk, de grachten. “Het berm- en grachtenbeheer wordt sinds kort integraal aangepakt en beperkt het maaien van de vegetatie in de grachten in principe tot eenmaal per jaar. In de lente en de zomer zorgen planten er immers voor dat water minder snel afvloeit en dus opnieuw beter kan infiltreren. De bermen worden jaarlijks twee keer gemaaid, en waar het gras domineert zelfs meerdere keren als overgangsbeheer. Ook veiligheidsstroken kunnen meerdere malen gemaaid worden. Dat gebeurt steeds met afvoer van het maaisel, zodat de vegetatie rijker aan bloemen wordt.”

Als groenzones in Kontich een centrale rol spelen in de ambitie om meer ruimte te geven aan water, dan is een van de natte dromen van het gemeentebestuur nog de realisatie van een kmo-bospark. Sophie Baeckelmans: “In plaats van het klassieke bedrijventerrein willen we een structurele, groene oplossing bieden voor de wateroverlast waarmee onze kmo-zones nog mee te kampen hebben. Onze ambities zijn echter zodanig groot, dat we daarvoor eerst een uitgebreide studie nodig hebben. We willen namelijk ook meteen de mogelijkheden bekijken van een gecentraliseerd groenbeheer voor het volledige terrein, om hemelwateropvang en -hergebruik tussen de bedrijven onderling te optimaliseren, om een koppeling te maken met het energetisch verhaal, enzovoort. Dat allemaal zonder het risico te lopen dat bijvoorbeeld vervuild afvalwater van bepaalde bedrijven in het ecosysteem terechtkomt. De eerste stap is dan ook het opstellen van een duidelijke projectdefinitie.”