De impact van het veranderende klimaat op onze tuinbouwsector

Drogere, hetere zomers en kortere, nattere winters: dat is, samengevat, waarmee we als tuinsector de komende decennia rekening moeten houden. Die klimaatverandering brengt een vernieuwde aandacht voor groene zones en milieuvriendelijke technieken met zich mee. Wij zijn te gast in het landelijke Wortegem-Petegem, voor een duogesprek met Marc en Dirk Ballekens, respectievelijk directeur van het Praktijkcentrum voor Land- en Tuinbouw (PCLT) en directeur van de Belgische Tuincentra Vereniging. Vanuit hun groene, in herfstkleuren getinte tuin werpen ze hun licht op de toekomst van hun branche.

De broers Ballekens staan met beide voeten in de land- en tuinbouwsector en de groensector. “Vroeger moest een tuinaannemer groene vingers hebben. Vandaag een groen hoofd. Het beheer van de open ruimte wordt complexer, maar ook duurzamer”, vat Marc Ballekens van PCLT de situatie samen. Zijn broer Dirk voegt toe: “We zien dat de corebusiness van ons metier – de planten – het de laatste jaren erg goed doet. Die beweging werd ingezet tijdens de pandemie, toen mensen aangewezen waren op hun eigen omgeving. Vandaag moedigt de overheid iedereen aan om te vergroenen en hun tuinen biodiverser te maken. Tuincentra spinnen daar garen bij en zullen dat de komende decennia blijven doen.” 

Voor Dirk is het duidelijk dat de oppervlakten voor groen aan het uitbreiden zijn. Dat is gedeeltelijk het geval op het platteland, maar vooral in de steden. Tegelwippen is daarvan het duidelijkste voorbeeld. Tegels gaan eraan ten voordele van groen. Marc vult aan: zo wil de stad Roeselare bijvoorbeeld een vierkante meter vergroenen per inwoner. Dat komt neer op 6,5 hectare beton of tegels die voor de bijl gaan. 

Marc ziet dat in de wereld van het privaat en openbaar groen vooral de machinesector aan een ongelooflijk tempo evolueert. “Hier spreken we niet over een evolutie, maar over een revolutie. Het machinepark past zich aan en er komen met een sneltempo meer accugedreven machines bij. Logisch: de groensector wil geen extra CO2 de lucht in blazen. Wij leren de openbare besturen en de tuinaannemers met die nieuwe apparatuur werken. Hoe laad je een accu op? Hoe optimaliseer je je werk? Die toestellen zijn lichter, ergonomischer en produceren minder geluidsoverlast. Het is een win-win.” 

Nu de zomers warmer en de winters natter worden, moeten tuinaannemers het meeste uit de goede dagen halen. Dat betekent: performanter werken. “Het tempo moet omhoog. Er is vandaag al minder mankracht in onze sector, terwijl het werk toeneemt. Fytofarmaceutische stoffen worden verboden, waardoor we onkruid sowieso op meer arbeidsintensievere manieren onder controle moeten houden. Ook de plantenkennis verandert”, zegt Marc. “Er komt een stuk droogtekennis bij, want je wil geen tuin plannen vol droogtegevoelige planten. Met praktische opleidingen zoals ‘Boomsoorten in een veranderend klimaat’ en ‘Duurzame onkruidbestrijdingen op verhardingen’ spelen we met PCLT stevig daarop in.” 

Dirk stelt het ook duidelijk: ook de tuincentra krijgen nieuwe taken door de klimaatverandering. Niet alleen moeten planten en bomen een stuk weerbaarder zijn door de klimaatveranderingen, tuincentra zullen hun klanten hierin moeten begeleiden en ook hun eigen infrastructuur verduurzamen. Ze dragen de gevolgen van klimaatverandering. Maar als ze hun assortiment knap bijsturen, plukken ze er commercieel de vruchten van. 

“Dat de vijg de savooi zal vervangen, staat nu al vast. De planten in de moes- en siertuin zullen veranderen door de klimaatdruk. De klassieke haag en gazon verliezen aan belang. Onze achterban staat voor grote uitdagingen en vanuit de Belgische Tuincentra Vereniging willen we hen begeleiden en sturen.” Zo organiseerden ze vorig jaar een bezoek aan de Nederlandse klimaatpleinen, waar tuincentra kennis en producten verzamelen om tuinen klimaatproof te maken. Met hun studievergaderingen zetten ze ook in op de digitale marketing en duurzaamheidsfilosofie van tuincentra. 

Het belangrijkste bij deze kentering in de tuinsector is natuurlijk het besef van de noodzaak ervan. Daarin zien Marc en Dirk een verschuiving, al is er nog werk aan de winkel. “Zaakvoerders van tuincentra zijn bezig met wat vandaag verkoopt en vergeten dat zij de toekomst mee bepalen. Daarom zetten we bijvoorbeeld die klimaatpleinen in de kijker”, aldus Dirk. “Soms lijkt het traag te gaan, maar mijn Nederlandse en Duitse collega’s vertellen mij dat zij een drietal jaar geleden hetzelfde dachten. En nu zit iedereen er op de kar. Binnenkort is ook hier dus de trein vertrokken.”