Blauw-groene oases op hoogte: de toekomst van duurzaam stedelijk waterbeheer

Groendaken spelen een belangrijke rol in het stedelijk hemelwaterbeheer. 

In de eerste plaats wordt van een groendak minder hemelwater afgevoerd. De groendakopbouw houdt een deel water vast, dat op natuurlijke wijze terug naar de atmosfeer keert via evapotranspiratie, de verdamping vanuit de groendakopbouw, en door de beplanting. De hoeveelheid neerslag die effectief wordt afgevoerd, is afhankelijk van het type en de opbouw van het groendak. Bij extensieve sedumdaken met een helling < 15° en een substraatlaag van 6 tot 10 cm wordt gemiddeld op jaarbasis 50% minder water afgevoerd. Bij intensieve groendaken met meer dan 50 cm substraat kan dat cijfer oplopen tot 90%. 

Naast een vermindering, zorgen groendaken bovendien voor een vertraging van de afvoer, waardoor de impact van stortvlagen wordt afgevlakt en de kans op overstromingen gereduceerd. Bij een piekbui van 27 mm gedurende 15 minuten (of 300 l/s/ha), gevolgd op een volledige waterverzadiging en 24 uren uitlekken, zorgen beide groendaktypes voor een analoge reductie in de hemelwaterafvoer. In de nieuwe hemelwaterverordening wordt dit onderscheid niet gemaakt. Er mag maximaal 50% van de oppervlakte van een groendak in mindering gebracht worden, ongeacht of het nu gaat om een sedumdak met 8 cm substraat of een intensieve daktuin met een substraatlaag van meer dan 1 meter.

Gezien de toenemende intensiteit en frequentie van stortvlagen, is er een groeiende interesse voor blauwe daken of retentiedaken, speciaal ontworpen om hemelwater tijdelijk vast te houden en vertraagd af te voeren. Het meest gekende systeem omvat een volumineuze bufferlaag, opgebouwd uit drukvaste, koppelbare units. Daarvan is het afvoerdebiet reguleerbaar. Zo kan bij een piekbui minder dan 1% van de neerslag in het afwateringsstelsel terechtkomen. Meer dan 99% wordt gebufferd en sterk vertraagd afgevoerd. We spreken daarom van een watervertragend systeem. Bij slimme retentiedaken wordt de afvoer zelfs gereguleerd in functie van de weersvoorspellingen. Belangrijke vereiste voor deze systemen is een volledig pas dakvlak (zonder afschot), in functie van een homogene waterspreiding, met de nodige aandacht voor waterdichting en dakopbouw. Het is een algemeen misverstand dat op afschotdaken geen retentiedaken mogelijk zijn. Bepaalde watervertragende systemen zijn hiervoor zeker geschikt, zoals meanderende drainageplaten. Hierbij legt het water een langere weg af voor het in de afvoer terechtkomt.

Blauwe groendaken zijn een innovatieve combinatie van groene en blauwe daken, die zowel de voordelen van vegetatie als de waterbuffering en -beheer integreren. Om de irrigatiebehoefte van de beplanting te reduceren is het wenselijk om een gedeelte van het water effectief op het dak te stockeren, zodat hergebruik mogelijk is. Zo’n blauw groendak werkt niet alleen watervertragend, maar tevens waterreducerend. De retentielaag kan beschouwd worden als een combinatie van een hemelwaterput met hergebruik door de beplanting én een buffervoorziening met vertraagde afvoer. Een correcte dimensionering in functie van beide parameters is daarbij cruciaal. Bij tekorten kunnen een externe hemelwaterput en een eenvoudig bijvulsysteem een oplossing bieden.

(Blauwe) groendaken beperken vaak de kansen om hemelwater voor andere toepassingen te gebruiken, zodat alsnog kostbaar drinkwater vereist is. Als alternatief voor huishoudelijke toepassingen pleiten wij evenwel voor grijswaterrecuperatie. Daarbij wordt licht vervuild water, zoals afvalwater van douches, wastafels en wasmachines opgevangen, natuurlijk gezuiverd en hergebruikt voor niet-drinkbare toepassingen, zoals toiletspoeling. Dit verzekert continuïteit in de watervoorziening, zelfs bij langdurig droge perioden. Bovendien blijft er een grotere hemelwaterreserve over voor de irrigatie van tuin en groendaken.

Kortom, blauwe groendaken vormen een geavanceerde en duurzame oplossing voor stedelijke waterbeheerproblemen, en dragen bij aan de verbetering van de luchtkwaliteit, thermische isolatie en stedelijke biodiversiteit.  

Simon Mortelmans
Bio-ingenieur – zaakvoerder B-GT