Transitie naar een klimaatadaptief en belevingsgericht Gavere

In de rubriek Stad in de Kijker laten we elke editie een stads- of gemeentebestuur aan het woord en polsen we naar de initiatieven die genomen worden om natuurbeheer, groen en biodiversiteit te versterken. Bij de ruimtelijke (her)inrichting van Gavere, een landelijke gemeente in de Vlaamse Ardennen, zijn het alvast centrale bekommernissen. De met twee Publica Awards bekroonde Markt illustreert volgens voormalig burgemeester Denis Dierick perfect hoe mobiliteit, ruimte, kwaliteit en leefbaarheid in evenwicht worden gehouden.

Denis Dierick stond van 2015 tot eind 2024 aan het roer in Gavere. Als burgemeester was hij in die periode nauw betrokken bij de ruimtelijke inrichting van het centrum van de gemeente en de vernieuwing van de Markt in het bijzonder. Al benadrukt hij meteen dat publiek ruimtebeleid een teamsport is. “De publieke ruimte raakt aan de directe leefomgeving van de bevolking en quasi alle aspecten van het gemeentelijk beleid. Het is nooit de bevoegdheid van één schepen of één administratieve dienst en de afweging van uiteenlopende belangen en het verzoenen van tegenstellingen zijn inherent aan het verhaal.”

Gedeelde ruimte

Bij de herinrichting van de Markt, die Gavere zowel de derde prijs als de publieksprijs in de Publica Awards van 2023 opleverde, waren onder meer mobiliteit, (hemel)waterbeheer en riolering, biodiversiteit en beleving de leidende factoren. “Al die aspecten worden verbonden door de notie van publieke ruimte als gedeelde ruimte”, vertelt Denis. “In theorie is de publieke ruimte immers van en voor iedereen. Alleen fungeerde de Markt van Gavere in het verleden in hoofdzaak als parking. Ze werd met andere woorden quasi volledig toegeëigend door de auto. Er was geen ruimte om te ontmoeten of verblijven en de verharding was compleet, divers en oncomfortabel. Met de herinrichting hebben we ervoor gekozen om de ruimte niet langer op te delen, maar wel te delen. Het is een multifunctionele plek geworden waar vooral voetgangersverplaatsingen gestimuleerd worden. Voetgangers brengen namelijk leven en beweging op straat en verhogen de sociale veiligheid. Maar dat vergt uiteraard ook een grondige aanpak van de mobiliteit, met onder andere de inrichting en uitbreiding van zones 30, een doordachte organisatie van openbaar vervoer en ketenmobiliteit en voldoende aandacht voor alternatieve wegprofielen waarin voetgangers en fietsers prioriteit krijgen.”

Groenblauwe focus

Concreet kreeg de Markt een nieuwe pleinvloer in Europees graniet en wandelpaden in kleiklinkers, die langs en door de diverse groenzones heen kronkelen. Tussen het groen werden verschillende speel- en ontmoetingskansen gecreëerd. “De groenzones zelf bestaan uit een combinatie van vaste planten, aangevuld met siergrassen, bloembollen, meerstammige heesters en enkele solitaire bomen. Zij creëren een zeer divers en aantrekkelijk beeld, en dat in elk seizoen. Daarnaast dragen ze bij tot de biodiversiteit. Van januari tot diep in de herfst is er namelijk voldoende bloei en nectar voor vlinders, bijen en andere insecten.”

De in totaal 1400 m² aan groen vervult ondertussen ook een blauwe functie. “De groenzones zijn als het ware de spons van de markt. Ze ontvangen nagenoeg al het hemelwater dat op de Markt valt en laten het langzaam in de bodem infiltreren. Zelfs de voorste dakhelften van de woningen rondom de Markt zijn door middel van infiltratieputjes op dit systeem aangesloten. Dat heeft ons op www.groenblauwpeil.be uiteindelijk een B-label voor blauwe inrichting opgeleverd.”

Ruimte geven aan water, zowel bovengronds als ondergronds, is volgens Denis een dringende, dwingende en noodzakelijke opgave. “Het herstel van de groenblauwe dooradering van onze leefomgeving is dan ook een centrale focus. Niet alleen bij de herinrichting van de Markt, maar in elk project in onze openbare ruimte. Onder andere de aanleg van een nieuw park vlak bij de Markt en de realisatie van talrijke nieuwe, trage wegen op ons grondgebied dragen daar aan bij.”