De uitdagingen voor de boomkweker

Van ecologische teelt tot automatisering

Nederlandse en Belgische boomkwekerijen hebben de coronacrisis goed verteerd. De lockdownmaatregelen deden de vraag naar groen sterk stijgen. Vandaag steken echter nieuwe uitdagingen de kop op. De krapte op de arbeidsmarkt, exploderende energieprijzen, de stijgende levensduurte en schaarse grondstoffen zijn er enkele van. Om nog maar te zwijgen over automatisering en digitalisering, duurzaam ondernemen en het anticiperen op weersomstandigheden die steeds meer op hol lijken te slaan. Hoe gaan zaakvoerders met deze uitdagingen om?

We peilden naar de visie bij vier professionals: Marian Maenhoudt (zaakvoerster Laurica-Plants), Franky Vandeputte (pr-verantwoordelijke Boomkwekerij Udenhout), Lucas De Nolf (zaakvoerder Boomkwekerij Willy De Nolf) en Paul Vermeulen (zaakvoerder Janeko).

De uitbraak van de coronacrisis en de bijbehorende lockdownmaatregelen deden kwekers even naar adem happen. “Omdat onze professionele klanten – onder meer de tuincentra – hun deuren moesten sluiten of aan een lager tempo werkten, was het niet eenvoudig om onze producten volgens de voorziene tijdschema’s te leveren”, geeft Vandeputte aan. “Gelukkig duurde deze onzekere periode slechts enkele weken, zodat we daarna snel ons oude ritme konden hernemen”, vult Maenhoudt aan. “En uiteraard namen we binnen onze kwekerij alle mogelijk veiligheidsmaatregelen om onze medewerkers zo goed mogelijk te beschermen”, zegt De Nolf. “Af en toe viel een collega ziek uit, maar al bij al bleef de schade beperkt.” 

Tijdens de volgende coronagolven maakte de onzekerheid plaats voor een sterk aantrekkende business. “Steeds meer mensen ontdekten het tuinplezier. Hierdoor liepen de orderboekjes van onze eindklanten – tuinaanleggers, tuincentra, collega-kwekerijen – snel vol. En dit had uiteraard positieve gevolgen voor onze omzetcijfers”, zegt Vermeulen. Zijn collega’s knikken bevestigend, al ziet Vandeputte ook een valse noot: “Jammer genoeg was het voor elk van ons quasi onmogelijk om onze klanten fysiek te zien. In onze sector is persoonlijk advies over bomen en planten heel belangrijk. Advies op afstand was niet evident.”

De experten halen ook de Brexit aan als niet te onderschatten uitdaging. “Het Verenigd Koninkrijk is voor laurier een belangrijke exportmarkt”, bevestigt Maenhoudt. “Het aantal bestellingen bleef gelukkig op peil, maar we hebben er wel een pak extra administratief werk bijgekregen. Dat heeft tot stijgende kosten geleid. Gelukkig waren we goed voorbereid op die maatregel.” De Nolf knikt instemmend: “Ook wij hadden de nodige voorbereidingen getroffen. Toch zien ook wij op tegen de complexere administratie en leveringsketens. Extra kosten rekenen we door in onze prijzen.” 

Het is evident dat ook het conflict tussen Rusland en Oekraïne ingrijpende gevolgen heeft voor de sector van (boom)kwekerijen. Zowel rechtstreeks als onrechtstreeks is de impact goed voelbaar. “De oorlog heeft voor grote onzekerheid gezorgd”, zegt De Nolf. “Verstoorde toeleveringslijnen, grondstoftekorten en exportmarkten die wegvallen zorgen voor druk. Omdat onze sector de bouwsector volgt – waar werven dreigen stil te vallen – is het afwachten hoe dit verder zal evolueren.”

Vermeulen vult aan: “Ik heb het gevoel dat door deze oorlog, gecombineerd met de stijgende levensduurte, investeringen in tuinaanleg on hold komen te staan. Ik hoop dat mijn buikgevoel niet klopt…”  

Een belangrijk thema voor alle kwekers is duurzaam en ecologisch kweken. Zij investeren hard in technieken om milieu- en klimaatvriendelijk gewassen te kweken. Bij de teelt van zijn rododendrons gaat Vermeulen voor een maximaal groene aanpak: “We kweken onze planten in een bos. Die natuurlijke setting maakt ons werk er best uitdagend op, maar zorgt er ook voor dat onze rododendrons letterlijk uitgroeien tot sterke planten. Zij moeten op eigen kracht water en voedingsstoffen vinden. We gebruiken zo weinig mogelijk bestrijdingsmiddelen en meststoffen. Het gemaaide onkruid blijft liggen, samen met bladeren en naalden. Ook het besproeien met regenwater beperken we tot een minimum, ook al omdat dit in een bos praktisch moeilijk te realiseren is.”

Hoe pakt het team van Maenhoudt dit aan? “Sinds enkele jaren leggen we matjes op de potgrond van onze jonge laurierplanten. Dat beperkt de groei van onkruid en bijgevolg het gebruik van sproeimiddelen, al vraagt het ook een andere aanpak inzake bijvoorbeeld bemesting. Daarnaast moeten we alsmaar zuiniger omspringen met water. We blijven daarom investeren in de aanleg van nieuwe containervelden, zorgen dat het water zo gericht mogelijk op de planten terechtkomt, en vangen alle overschotten op in een bufferbekken van vier miljoen liter. Dat water wordt gefilterd en vervolgens hergebruikt.”

Ook bij Boomkwekerij Willy De Nolf worden op dit vlak kosten noch moeite gespaard. De Nolf licht toe: “Onkruid verdelgen we enkel manueel, niet chemisch. Plantenziektes bestrijden we wel op chemische wijze, maar steeds met een mix van producten die op korte termijn werken en dus maximaal enkele weken traceerbaar zijn op onze planten. Daarnaast werken we enkel met koude, traagwerkende meststoffen die we zo goed mogelijk doseren per plant. We zien dan ook quasi geen uitspoeling in ons recuperatiewater.”

“Boomkwekerij Udenhout sluit hierbij aan”, zegt Vandeputte. “We zoeken voortdurend alternatieve manieren en andere materialen om kwalitatief beter en groener te telen. Hierdoor tackelen we ook vaak de problematiek van schaarse en/of niet-voorradige artikelen. Het hanteren van de hoogste milieunormen is deel van onze bedrijfs-DNA geworden. We vinden dat lokale besturen – belangrijke klanten voor ons – zo duurzaam mogelijk moeten inkopen. Met een goede bedrijfsvoering en doordachte productiemethode kunnen we bomen aanbieden die niet zo veel duurder zijn.”

De vier kwekerijen zijn een toonbeeld van energiezuinig beheer. “Bij Boomkwekerij Udenhout plaatsen we momenteel 4.000 m² zonnepanelen, goed voor bijna één megawatt productie per jaar”, zegt Vandeputte trots. “Ons volgend doel is om zelf waterstof voor onze machines te produceren. Een groot deel van ons wagenpark is trouwens al elektrisch.”

Welke inspanningen levert Boomkwekerij Willy De Nolf op dit vlak? “Momenteel hebben we (nog) geen eigen zonnepanelen. Ons plan om een eigen windmolen van 150 meter hoog te plaatsen kan jammer genoeg niet doorgaan. Onze uitgebreide vloot van voertuigen is voor het overgrote deel elektrisch. Onlangs kochten we een nieuwe elektrische motor aan.”

Zoals hierboven al aangegeven, levert Laurica-Plants al knappe inspanningen om zo zuinig mogelijk met water om te springen. “Die inspanningen doen we ook voor het opwekken van elektriciteit”, zegt Maenhoudt. “Dankzij onze eigen zonnepanelen kunnen we onze gietwagens extra duurzaam inzetten. Het feit dat we over een MPS-A-label beschikken, is toch een bewijs dat we op de goede weg zijn!”

Niet alleen duurzaam en ecologisch telen is essentieel voor de sector. Ook automatiseren en digitaliseren is dat. En ook op dit vlak kan ons panel mooie realisaties voorleggen. Vandeputte bijt de spits af: “Qua automatisatie gaan we all-in. Al onze bomen zijn gps-geplant. We doen testen met de volgende stappen, waarbij we maandelijks met een boomdiktemeter door de hele kwekerij rijden. Omdat de robot de diktegroei van de bomen meet, kunnen we in realtime de evolutie zien en hebben we steeds een correct zicht op onze voorraad. Daarna zetten we in op het digitaal merken. Daarbij heeft elke salescollega een iPad met gps-verbinding, waardoor hij elke boom digitaal kan merken in de kwekerij. Bij afroep volgt de rooiploeg, die de boom bij het rooien voorziet van een RFID-etiket. Vanaf dan kunnen we de bomen volledig digitaal volgen na het rooien.”

De Nolf is even enthousiast over de kansen die automatisering anno 2022 biedt. “Ook voor ons bedrijf zijn automatisering en robotisering een must, omdat we meer dan anderhalf miljoen planten kweken. Vooral bij kleinere potmaten trekken we alle registers op. Pas bij de fase van order picking worden kleinere potten manueel verplaatst. Voordien gebeurt dit onder meer
via plantenvorken.”

Maenhoudt krijgt het laatste woord: “Bij Laurica-Plants zijn plantenvorken een onmisbaar transportmiddel geworden. Ook buffer- en transportbanden bewijzen hun nut. Zo kunnen onze medewerkers in veilige en ergonomische omstandigheden op hoogte werken. Bij het kweken en snoeien van laurier is het machinale aspect eerder beperkt. De waarde van de plant ligt immers in de sierwaarde van het blad. Ga je machinaal snoeien, dan wordt net dat blad doormidden gesneden en verlies je dus een belangrijk esthetisch aspect. Om die reden worden onze planten slechts heel beperkt machinaal gesnoeid, en gebeurt de vormsnoei van de laatste jaren altijd handmatig.”